Terugblik Jochum Deuten op Goed gesprek van waarde

De gemeente Amersfoort is zoekende in de afweging rond de ondersteuning van maatschappelijke initiatieven, waarbij een deel van de ondersteuning door middel van vastgoed gegevens wordt. Dat blijken lastige afwegingen. Om meerdere redenen en dilemma’s....

Een meervoudige afweging
Onder meer omdat de afweging meervoudig is:

• is het initiatief een vastgoed-bijdrage waard?
• wat zijn de alternatieven? wat kan er anders, met dezelfde middelen
• wat betekent dit voor de (toekomstige) bijdrage aan andere initiatieven?

Doelgericht of missie-gedreven?
Veel maatschappelijke initiatieven werken niet zo planmatig, zoals de professionals ‘in de systeemwereld’ gewend zijn. Ze handelen meer vanuit het nu, lerend van het verleden. Reagerend op kansen die zich voordoen: mensen met kwaliteiten die zich melden, materiaal dat aangeboden wordt, een vraag die komt. De koers wordt gemak verlegd, op weg naar maatschappelijke waarde. Dat maakt toekomstige waarde een stuk minder voorspelbaar.

Beleidswaarde of maatschappelijke waarde?
Gemeenten hebben de logische neiging om bij hun bepaling van de maatschappelijke waarde te kijken naar hun beleidsdoelen.

• Maar maatschappelijke waarde kan ook zeker daarbuiten liggen. Telt die waarde dan niet mee?
• En wat doe je met beleidsdoelen, die vagelijk gedefinieerd zijn? Past dan alles eronder?
• Krijg je daarmee dan ook geen opportunistisch gedrag; initiatieven die hun waarde naar de (vage) beleidsdoelen toeschrijven?

Wel of niet te berekenen?
Er was bij een enkeling behoefte aan harde gegevens over de maatschappelijke waarde. In theorie is elke maatschappelijke waarde te berekenen, net als vastgoedgegevens. Methoden als MKBA komen daar ook best ver in. Echter, deze onderzoeken...

• zijn duur (zeker in vergelijking met de budgetten waarmee sommige initiatieven werken)
• gebruiken allerlei aannames die aanvechtbaar zijn (zeker door mensen die de uitkomsten minder welgevallig zijn...)
• drukken niet de diversiteit uit aan waardering of stemmen niet overeen met wat betrokkenen aan waarde ervaren: sommige waarde laten zich moeilijk vangen in getallen (bijv. ‘trots’) of worden heel divers gewaardeerd.

Initiatief en initiatief
Maatschappelijk initiatieven zijn zeer divers van aard. Grofweg...

• voor en door bewoners; kleinschalig
• initiatieven met enige organisatiegraad; vaak met bewoners met veel competentie; zelfbewust en eigenwijs
• Ondernemers met een sociale rand; goed bedrijfsmodel, met kleine winst; zakelijke afspraken mogelijk.

Elke initiatief verdient een passende benadering. Differentiatie in de benadering lijkt wijs.

Zelfbepaling?
Kunnen initiatieven niet het best zelf hun waarde aangeven? Ze zitten er immers het dichtst op? Nou...

• misschien zitten er wel te dicht op; vaak zie je zelf je eigen kracht het slechtst...
• een geoefend oog ziet meer
• ‘value is in the eye of the stakeholder’: eigenlijk kunnen alleen de ontvangers van een effect de waarde bepalen. De taxateurs kunnen dat ophalen in 360 graden-gesprekken.

Inzetten ‘wisdom of the crowd’
Moet de reguliere politiek altijd beslissen over een initiatief? Moet dat altijd via de wethouder of de gemeenteraad. Of kun je dat misschien ook er buiten organiseren.

• Bijvoorbeeld een vaste brede groep ‘betrokken bewoners’
• Of de bewoners van wijk?
• Of een groep externen deskundigen?

Er zijn diverse voorbeelden in het land die laten zien dat goed kan werken.

Maatschappelijke taxateurs aanstellen
Maar een geoefend ziet meer. De gemeente kan ‘maatschappelijk taxateurs’ aanstellen. Aan de hand van instrumentarium maken ze een inschatting. Luisterend naar stakeholders. Gaandeweg bouwen ze referenties op (‘dit initiatief lijkt op dat, maar net iets meer of minder’) Een risico: verwordt tot systeem met eigen dynamiek en ‘moeten’.

Jochum Deuten, effecteur